Kwestia ochrony tajemnicy przedsiębiorstwa w procesie zyskuje coraz większą uwagę uczestników procesu cywilnego. Powyższe jest związane z rosnącą specjalizacją świadczonych przez przedsiębiorców usług. Często ujawnienie części posiadanej wiedzy, sposobów działania lub organizacji jest niezbędne dla wykazania zasadności roszczenia. W tym kontekście potrzebne jest zabezpieczenie tych danych.

Do ujawnienia tajemnicy przedsiębiorstwa w toku procesu cywilnego może dojść w trzech zasadniczych przypadkach.

  1. gdy specyfika usługi wymaga ujawnienia elementów know-how dla wykazania należytego jej wykonania, np. w przypadku realizacji czynności wolnych zawodów, czy objętych tajemnicą przedsiębiorstwa danych projektowych,
  2. gdy spór dotyczy ujawnienia samej tajemnicy przedsiębiorstwa,
  3. gdy spór dotyczy szczególnych roszczeń związanych z przedmiotem, co do którego strony uzgodniły zasady zachowania poufności.

Przepisy prawa polskiego zawierają definicję tajemnicy przedsiębiorstwa ujętą w art. 11 ust. 2 ustawy z dnia 16 kwietnia 1993 roku o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Zgodnie z ww. regulacją:

„Przez tajemnicę przedsiębiorstwa rozumie się informacje techniczne, technologiczne, organizacyjne przedsiębiorstwa lub inne informacje posiadające wartość gospodarczą, które jako całość lub w szczególnym zestawieniu i zbiorze ich elementów nie są powszechnie znane osobom zwykle zajmującym się tym rodzajem informacji albo nie są łatwo dostępne dla takich osób, o ile uprawniony do korzystania z informacji lub rozporządzania nimi podjął, przy zachowaniu należytej staranności, działania w celu utrzymania ich w poufności.”

Powyższa definicja została wprowadzona w ramach implementacji dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/943 z dnia 8 czerwca 2016 roku w sprawie ochrony niejawnego know-how i niejawnych informacji handlowych (tajemnic przedsiębiorstwa) przed ich bezprawnym pozyskiwaniem, wykorzystywaniem i ujawnianiem.

Stosowanie definicji legalnej (istniejącej również wcześniej w art. 11 ust. 4 wspomnianej ustawy) wskazuje ochrona tajemnicy przedsiębiorstwa w procesie cywilnym co do zasady nie zależy od woli stron i nie pozostaje w granicach swobody kontraktowania.

Jedyną, ogólną metodą ochrony tajemnicy przedsiębiorstwa w postępowaniu cywilnym jest art. 153 § 11 k.p.c. nakazujący wyłączenie jawności rozprawy w razie ryzyka ujawnienia tajemnicy przedsiębiorstwa. Sankcją za ujawnienie okoliczności z rozprawy przeprowadzonej z wyłączeniem jawności jest odpowiedzialność karna określona w art. 241 § 2 k.k.

Powyższa sankcja mogła nie odnosić oczekiwanego skutku ze względu na brak świadomości świadków co do ciążącej na nich odpowiedzialności. Dlatego przy przesłuchaniu świadka w ramach możliwości ważne jest poinformowanie go o tego typu odpowiedzialności, co może mieć wpływ na dalsze postępowanie i osiągnięcie celu w postaci zabezpieczenia tajemnicy przedsiębiorstwa. Tym bardziej negatywnie ocenić należy brak wprowadzenia art. 1531 k.p.c. nakładającego obowiązek dokonania stosownego pouczenia przez sąd.

Wątpliwości w zakresie możliwości skutecznego zgłoszenia wniosku w trybie art. 153 § 11 k.p.c. mogą powstawać na w trzecim z opisanych wcześniej przypadków, czyli w przypadku stosowania umownych klauzul dotyczących poufności. Większość tego typu klauzul pokrywa się z definicją z art. 11 ust. 2 ustawy z dnia 16 kwietnia 1993 roku o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, kluczowe jednak jest zbadanie warunków utraty przez wiadomość waloru tajemnicy przedsiębiorstwa. Zwłaszcza kontrahenci z kręgu common law mają tendencję do szczegółowego określania w dyspozytywnych zapisach granic poufności. Niestety częsta praktyka tłumaczenia zapisów z języka angielskiego może prowadzić do nieprawidłowej oceny związania tajemnicą oraz możliwością jej ochrony w procesie cywilnym.

Dlatego przed każdym postepowaniem cywilnym, na etapie ustalania materiału sprawy do ujawnienia przed sądem należy dokonać każdorazowej oceny możliwości zabezpieczenia danych. Powyższe powinno wiązać się z uświadomieniem klienta o konieczności opracowania procedur pozwalających na opisanie przebiegu zachowania lub utraty waloru tajemnicy przedsiębiorstwa w toku obrotu danymi.