W pierwszej kolejności należy dokonać rozróżnienia na wydziedziczenie sensu stricto i sensu largo. Wydziedziczeniem sensu largo jest taka sytuacja w której spadkodawca pozbawia spadkobiercę ustawowego przypadającego mu z mocy ustawy udziału w spadku. Taki spadkobierca ma pełne prawo do zachowku po spadkodawcy. Natomiast inaczej kształtuje się sytuacja przy wydziedziczeniu sensu stricto, które to obejmuje pozbawienie osoby uprawnionej zachowku. Innymi słowy taka osoba nie otrzyma po spadkodawcy żadnego spadku.

Kiedy można pozbawić spadkobiercę prawa do zachowku?

Art. 1008 k.c.

1) wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego;
2) dopuścił się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci;
3) uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych.

Ad. 1

Uporczywe postępowanie wbrew woli spadkodawcy w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego oznacza takie postępowanie spadkobiercy, które jest naganne, niedające się zaakceptować, narusza przyjęte normy moralne lub społeczne.

Ad. 2

Spadkobierca musi innymi słowy popełnić umyślne i ciężkie przestępstwo, za które można uznać jedynie takie, które godzi w podstawy egzystencji spadkodawcy lub osoby mu najbliższej. Jest to przesłanka ocenna.

Ad. 3

Za uporczywe niedopełnianie względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych należy rozumieć takie zachowania jak:  niewykonywanie obowiązku alimentacyjnego, nieudzielanie opieki, brak pomocy w chorobie. Ponadto takie zachowanie musi mieć charakter długotrwały. Dodatkowo za faktyczne zerwanie ze spadkodawcą kontaktów rodzinnych i ustania więzi uczuciowej, normalnej w stosunkach rodzinnych, należy rozumieć także brak udziału w jego życiu choćby poprzez wizyty w jego miejscu zamieszkania czy okazywanie zainteresowania jego sprawami. Takie długotrwałe niedopełnienie względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych musi być spowodowane okolicznościami, które leżą po stronie spadkobiercy.

W jaki sposób wydziedziczyć spadkobiercę.

Należy sporządzić ważny testament, a w nim szczegółowo opisać zachowania spadkobiercy, które spadkodawca uważa za podstawę wydziedziczenia, zgodnie z wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 16 listopada 2017 r., VI ACa 1018/16, LEX nr 2538283 w którym to wskazał, że wydziedziczenie pozostaje nieskuteczne, jeżeli jego przyczyna nie wynika z treści testamentu.

Dodatkowo należy pamiętać, że spadkodawca nie może wydziedziczyć uprawnionego do zachowku, jeżeli mu przebaczył. Przebaczenie może być skuteczne nawet wtedy, gdy spadkodawca w chwili przebaczenia nie miał zdolności do czynności prawnych. W takim przypadku skuteczność przebaczenia zależy od tego, czy nastąpiło z dostatecznym rozeznaniem.