Specyfika współczesnych sporów cywilnych, zwłaszcza gospodarczych, wiąże się ze znaczącym wzrostem znaczenia środka dowodowego w postaci opinii biegłego. Dowód z opinii biegłego staje się kluczowym elementem sprawy o roszczenia pieniężne, co do których brak jest możliwości ustalenia uprzednich uzgodnień stron w tym zakresie. Taka sytuacja prowadzi do opinia biegłego coraz częściej przybiera charakter regina probationum.

Powyższy problem praktyczny staje się tym bardziej istotny, że pomimo formalnego braku uprzywilejowania opinii biegłego, który podlega ocenie ogólnej ocenie sądu na podstawie art. 233 § 1 k.p.c., sądy często akceptują opinie biegłych bez weryfikacji wyrażonego stanowiska. Ze swojego doświadczenia mogę stwierdzić, że tylko w jednej sprawie spotkałem się z samodzielnym stwierdzeniem przez sąd niedostatków opinii.

Niezależnie od oceny ww. stanu konieczne jest uwzględnienie tej praktyki orzeczniczej w działaniach profesjonalnego pełnomocnika. Dlatego konieczne jest ustalenie kluczowych pojęć dotyczących dowodu z opinii biegłego celem uzyskania jak najlepszej i najpełniejszej pierwszej opinii odpowiadającej oczekiwaniom klienta.

Pierwszym problemem jest określenie zakresu opinii biegłego. Nie chodzi o kwestię materii jaka będzie podlegać badaniu, lecz o sposób ujawnienia przed biegłego wiadomości specjalnych.

Istotnym orzeczeniem w tym zakresie jest wyrok Sadu Najwyższego z dnia 11 lipca 1969 roku wydanego w sprawie o sygn. akt I CR 140/69, w którym stwierdzono:

„Opinia biegłego ma na celu ułatwienie sądowi należytej oceny zebranego w sprawie materiału wtedy, gdy potrzebne są do tego wiadomości specjalne. Nie może ona natomiast sama być źródłem materiału faktycznego sprawy ani tym bardziej stanowić podstawy ustalenia okoliczności będących przedmiotem oceny biegłego.”

Z powyższego orzeczenia wynika, że biegły w toku sprawy nie powinien czynić ustaleń dotyczących stanu faktycznego, a jedynie dokonać z perspektywy wiedzy specjalnej oceny materiału dowodowego. Warto zaznaczyć, że zaprezentowany sposób rozumowania nie znajduje uzasadnienia w systematyce Kodeksu postepowania cywilnego, gdzie dowód z opinii biegłego został opisany w sposób równoznaczny z innymi środkami dowodowymi prowadzącymi do ustalenia okoliczności sprawy. Aktualna jednak pozostaje kwestia konieczności wprowadzenia materiału będącego przedmiotem badania w opinii do materiałów sprawy.

Problem ten dostrzeżono już w wyroku z dnia 20 czerwca 1984 roku sygn. akt II CR 197/84, gdzie wskazano na możliwość prowadzenia ustaleń faktycznych przez biegłych zwłaszcza w przypadku, gdy jest to uzasadnione specyfiką dziedziny z jakiej powołany jest biegły.

Granica dowodu specjalistycznego pomiędzy oceną materiału a prowadzeniem ustaleń faktycznych pozostaje niejasna. Jednak mając na względzie nadal aktualne stanowisko z orzeczenia w sprawie o sygn. akt I CR 140/69 należy stwierdzić, że kluczowa inicjatywa w zakresie zapewnienia materiałów do badania spoczywa na stronie wnioskującej o przeprowadzenie dowodu specjalistycznego. Materiały te powinny zostać wprowadzone w sposób zgodny z przepisami Kodeksu postępowania cywilnego, tj. na podstawie sporządzonego planu rozprawy lub w trybie art. 20512 k.p.c., przed wydaniem postanowienia o dopuszczeniu dowodu specjalistycznego.

W kolejnej części artykułu omówimy sposoby uzupełniania materiału sprawy na potrzeby opinii biegłego oraz specyfiki materiałów w opiniach biegłych z zakresu finansów.